На нашем сайте Вы можете найти услуги для проведения торжеств в 17 городах Казахстана.
Выберите город и услуги для проведения торжеств:
Мақалаға қатысты мәлімет
  • Орнатқан: arystan
  • Күні: 4-08-2012, 12:31
  • 100
50116- рет көрілді

ТӨЛЕ БИ

Категориясы: Би-шешендер » XVII ғасыр

Төле XVII-XVIII ғасырларда өмір сүрген. Үйсін елінен шыққан би. Төле бидің атымен ел аузынада, халық жадында мол мұра қалды.
Төле би бала кезінен ел ішіндегі жер дауы, жесір дауына араласып, тіпті ұсақ –түйек дау –дамауға кесім салып отырған. Кейіннен оның үлкен мемлекеттік істерге, ел тағдырына қатысты жайларға бел шешіп кірісіп, бәтуалы істер тындырғанын ел біледі, тарих айтады.
Төле Тәукеге ханның атақты «Жеті жарғысын» жасасқан бас биінің бірі. Төле ел тұрмысың, арғы-бергі тарихты, оның сабақтарын ой көзімен барлаған, алғыр шешен,көрегер көсем саналған.
Қонақ ауыз әдебиетінде Төле би туралы аныз әнгімелер, шешендік сөздер көп. Олардың көпшілігінде Төле ақылды, әділ, шешен әрі халық қамын ойлаған қайраткер бейнесінде суреттеледі. Шынында Төле өз заманының ақылды, білімді, парасатты адамы болған.
Төле бидің туған әкесі Әлібек. Төлені халық «үйсін Төле би» деп атаған. Атадан балаға ауысып айтылып келе жатқан аңыздар бойынша, Төле орта бойлы, сымбатты,ренді кісі болған. Әулиеата (қазіргі Тараз) төнірегінде туған, кейін көбінесе Ташкент маңында Жиделібайсын жерінде, Сырдын бойында көшіп жүрген. Көп тұрғаен жері Шыназ (ескі Ташкент), сол жерде қайтыс болған.
Төле көп жасаған. Оған дәлел Ұлы жүз Төле би мен Кіші жүз Әйтеке би бірігіп, Орта жүзден Қасқакөл деген көлді даулайды, бірақ жүздің бас биі Орманбет оларға:

Екі би айтқан сөзін жарасады,
Еншіге әркімдер-ақ таласады.....

Мақала белгілері: Төле би

Толығырақ Пікірлер: 0
Мақалаға қатысты мәлімет
  • Орнатқан: arystan
  • Күні: 4-08-2012, 12:28
  • 60
9268- рет көрілді

ӘЙТЕКЕ БИ

Категориясы: Би-шешендер » XVII ғасыр

Әйтеке би Тәуке ханның тұсында өмір сүріп, қазақ жұртын бір орталыққа бағынған іргелі ел болуына ісімен де, сөзімен де зор үлес қосқан . Ол сиқырлы да, сылқым сөздің шебері, майталман шешен, әділ би атанған.
Суалмайтын суат жоқ,
Тартылмайтын бұлақ жоқ.
Құйрығы суда тұрса да,
Уақтысы жеткенде
Қурамайтын құрақ жоқ, - деп тереңнен толғаған осы Әйтеке би.
...............................................................................................................
Шоқан Уалиханов белгілі билердің бірі ретінде Әйтекенің есімін Төле бимен қатар атайды. Қазақ руларының басын біріктіріп, бір орталыққа бағындырған және туысқан қазақ, қарақалпақ, қырғыз халықтарын одақтастырып, жоңғар-қалмақ шапқыншылығына қарсы бірыңғай халық майданын құрған Тәуке ханның кеңесшісі, көмекшісі болған. Әйтеке – шешендігімен бірге ел басқарған, заң жобасын жасасқан, қазақ мемлекетін құрысып, нығайтуға үлес қосқан қоғам қайраткері.
.........................................................................................................................
Бір аңызда Төлеби мен Қаз дауысты Қазыбек ертеректе өлген бір кісінің құнын даулап кіші жүзге келеді. Дау бірнеше күнге созылып, екі жақ келісе алмайды. Бір күні есік жақта отырған бір жігіт:

Асқар тау, сенде бір мін бар – асу бермейсің,
Тасқын су, сенде бір мін бар – өткел бермейсің.
Билер сендерде бір мін бар – басқаға сөз бермейсің, -

деп орнынан тұрып кетеді.
- Шақыршы анау қара жігітті , - дейді Қазыбек.
Жігітті шақырып келген соң: - шырағым, қай баласың, аты – жөнің кім, - дейді билер.
Толығырақ Пікірлер: 0
1 2
Артқа Алға